Andere mogelijkheden tot zelfverbetering en zelfontplooiing
Toen mijn vriendin (lerares Nederlands) dit hoofdstuk gelezen had om er de taalfouten uit te halen, riep ze uit: “Het kan toch niet waar zijn dat we dit allemaal moeten doen om gelukkig te zijn!” Natuurlijk niet. Ik heb de gelegenheid gehad dergelijke trainingen te volgen en heb ze hier vermeld om te laten zien wat er zoal te koop is. Mensen die relatief gelukkig zijn, die geen echte problemen hebben, moeten er ook geen gaan zoeken, moeten er zich ook geen laten aanpraten.
Er zijn mensen die praktisch ingesteld zijn, mensen die iets willen doen, die niet stil kunnen zitten, die met iets concreets bezig willen zijn: de “doeners”. Zij houden het veelal bij de “uitvoer” van hun “computer”. Zij spelen het liefst de “stuurman” van hun “cybernetisch systeem”. Andere mensen zijn meer beschouwend, overdenken graag de dingen, overwegen de voor- en nadelen, komen trager tot handelen: de “denkers”. Zij steken veel tijd in de “verwerking” van hun “computer”. Zij spelen het liefst de (onzekere) “kapitein” van hun “cybernetisch systeem”. Ik denk dat de eerste soort, de doeners, veel minder behoefte heeft aan het soort trainingen zoals hierboven beschreven. Deze mensen lijken minder problemen te hebben. De denkers daarentegen zijn volgens mij zoekers, mensen die zeker willen zijn dat ze op het juiste spoor zitten. Ze steken complexer in elkaar.
Moeten we eigenlijk wel doen aan zelfverbetering en zelfontplooiing? Als de mens één taak heeft in het leven, is het mijns inziens deze. Hierin, bijdragen tot de verdere evolutie van onze systemen van hogere orde, zit voor mij de zin van het leven.

Wat kunnen we zoal doen om persoonlijk te groeien, zonder dergelijke trainingen te volgen?
1  Positief denken, optimist zijn, overal het positieve trachten in te zien. “De fles is nog half vol!” brengt meer enthousiasme en leven in de brouwerij dan “De fles is al half leeg!”
2  Creatief en spontaan zijn. Geen spel spelen of je anders voordoen dan je bent. Spontaan jezelf zijn, je werk met hart en ziel uitvoeren, creatief te werk gaan, dit alles geeft meer voldoening.
3  Loslaten, je ont-”hechten”. Hoe meer je “hebt”, hoe meer “problemen” je hebt. “Zijn” brengt meer “innerlijke rijkdom”.
4  Bewust genieten van de kleine dingen. Kicks, sensatie en spectaculaire dingen laten een leegte achter. Genieten van kleine dingen geeft een rijk en voldaan leven.
5  Betrokken zijn op onze medemensen. Geëngageerd zijn in de maatschappij. Egoïsme brengt niet veel vreugde en werkt afstompend. Dank zij de gemeenschap waarin we leven, kunnen we groeien en worden die we willen zijn.

Men kan zoveel dingen doen om zich te ontplooien. Sport: fietsen, lopen, wandelen, kuieren, zwemmen, dansen ... Een hobby die je aanspreekt: bloemschikken, muziek spelen, patchwork, breien, timmeren, tuinieren, quizzen, bloemen en/of kruiden bestuderen in de natuur ... Heb je het plezier al geproefd van zelf groenten en fruit te kweken? Enkele zaadjes in de grond, de plantjes die beginnen te kiemen, de bloemetjes die vruchten worden, je eigen groenten en fruit oogsten. Heb je tijdens het wandelen al eens in vervoering gestaan voor de wondere dingen die je in de natuur kan aantreffen? Een mierennest, een gespleten eik, een kleurrijk bloemetje, een lekker ruikende roos, meiklokje of sering ... Gewoon zalig! Wat ook erg leuk is: zalig niets doen (zonder schuldgevoelens), luilekker in de zon liggen, dagdromen ... Je kunt een spannend of een leerrijk boek lezen, naar een boeiende film of naar het theater gaan, je dagboek bijhouden, nadenken over het een en ander ... Je kunt meedoen aan een gezelschapsspel of aan een partijtje voetballen (met je beste pak aan). Je kunt je uitleven in het verenigingsleven. Je kunt in familieverband of onder vrienden, kennissen en collega’s discussiëren over verschillende onderwerpen.

De meeste inspanningen om persoonlijk te groeien, heb ik uiteraard niet op mijn eentje gedaan en doe ik nog steeds niet op mijn eentje. Er was en er is voortdurend die interactie met andere mensen. Het samenleven met mijn ouders, mijn zus en mijn broers heeft me aardig op weg geholpen. Mijn leraars en klasgenoten, mijn buren en vrienden hebben me in de goede richting geduwd. Mijn ex-vrouw en mijn kinderen hebben mij in staat gesteld mijn verantwoordelijkheid zo goed als mogelijk op te nemen. Gesprekken met mijn collega’s en mijn klanten hebben me geleerd mijn mannetje te staan in het leven. In het verenigingsleven had en heb ik de kans om goed te leren communiceren, organiseren, samenwerken, plezier maken … Met mijn vriendin en mijn familie kan ik over van alles en nog wat praten en mezelf en de anderen op die manier beter leren kennen. In ons muziekgroepje beleven we de mooiste momenten. Wij brengen zangstondes voor diverse groeperingen. De interactie die hierbij ontstaat, werkt zeer verrijkend, zowel voor de aanwezigen als voor ons. Na de optredens en tijdens de repetities gaan we nogal eens de “filosofische” toer op.
Bij al deze wisselwerkingen met onze omgeving kunnen we onze medemensen dankbaar zijn, omdat zij ons in staat stellen onszelf te (vervol)maken. Zij spelen klankbord voor ons verhaal, ze wijzen ons op onze onhebbelijkheden, ze geven feedback over onze daden, ze steunen ons wanneer we het moeilijk hebben, ze appreciëren ons wanneer we het verdienen …

We kunnen zoveel doen om onszelf beter te leren kennen, onszelf beter te aanvaarden en onszelf te verbeteren in alle opzichten (lichaam, emoties en mentale vermogens).

Andere trainingen

Er bestaat een enorm grote waaier aan methoden en technieken om aan persoonlijke groei te doen. Wanneer men deze wat nader bekijkt, blijkt dikwijls dat dezelfde uitgangspunten aan de basis liggen. Ook komen dezelfde technieken of deeltechnieken regelmatig terug. De verschillen zijn soms minimaal en zijn te vinden in de accenten die gelegd worden en/of in de benaderingswijze. B.v.: zo lijken mij “Transcendente Meditatie”, “Autogene Training” en “Autohypnose” in essentie niet veel te verschillen van de “Alfamethode”.

Trainingen hebben meestal in groep plaats. Het groepsproces dat zich daarbij afspeelt, maakt veelal een grote indruk op de individuele deelnemers. Er wordt een klimaat van vertrouwen geschapen waarbij de groepsleden gemakkelijker kunnen komen tot het meedelen van hun gedachten en gevoelens. Deze intieme mededelingen gebeuren pas wanneer men zich aanvaard en niet meer kwetsbaar voelt in de groep, wanneer er een zeker vertrouwen in de groep aanwezig is. Er heeft dan een groepsdynamiek van onmiddellijke interacties tussen de verschillende personen plaats, hetgeen enorm verrijkend werkt. De deelnemers doen er hun individueel voordeel bij, maar ontwikkelen tevens hun sociale vaardigheden. De resultaten zijn meestal erg positief te noemen.

Er zijn (waren) ook trainingen waarbij de individuele personen afhankelijk gemaakt worden (werden) van een goeroe (geestelijke leidsman) of een groep. Zo kende indertijd LSP (Leading Success People) een relatief groot succes. In grote lijnen kwam het er bij LSP op neer de deelnemers een voor een grondig en volledig af te breken, ze daarna op te nemen in de LSP-gemeenschap, ze hierin terug op te bouwen, ze afhankelijk te maken van de groep en ze in die groep een gevoel van euforie te geven. Maar volgens mij gaat het met dergelijke trainingen de verkeerde kant op: mensen zouden moeten kunnen ontwikkelen tot persoonlijkheden, individuen die in een gemeenschap uitstekend functioneren. Men mag mensen niet omvormen tot groepswezens die geen eigenheid, geen eigen inzichten en geen vrije wil hebben en die de groep volgen en nodig hebben tot meerdere eer van enkelen.

Emotionele intelligentie - beschouwing

Wat me bij EQ vooral aanspreekt, is “het onderkennen van andermans emoties”. Wat ik in gesprekken met andere personen dikwijls tracht te doen, is me verplaatsen in die andere persoon. Ik probeer in de schoenen van mijn gesprekspartner te kruipen, in zijn of haar vel. Hoe voelt het aan om die andere persoon te zijn? Waarom reageert hij of zij zo? Wat zijn haar of zijn uitgangspunten en argumenten (in NLP: wat is zijn kaart, zijn kijk op de wereld)? Wanneer ik hierin slaag, wanneer ik begrip kan opbrengen voor haar of zijn standpunt, is het veel gemakkelijker om tot een voor beide partijen aanvaardbaar compromis te komen. Ook stel ik me af en toe voor dat ik het gesprek tussen mij en mijn gesprekspartner van opzij, van op een zekere afstand bekijk, als een derde persoon. Dan dringt het beter tot me door “waar we mee bezig zijn”. Gaat het met “die twee daar” niet de verkeerde kant op? Moeten we er niet eerst nog eens over slapen? De omgang met anderen vanuit diverse gezichtspunten (vanuit het eigen standpunt, vanuit het standpunt van de gesprekspartner, en neutraal van opzij) bekijken, is zeer verrijkend. Het vergemakkelijkt zeer dikwijls de situatie en men komt veel sneller tot goede resultaten. Het is wel duidelijk dat men dit maar doeltreffend kan doen wanneer men rustig is en zijn eigen emoties goed in de hand heeft.

Enkele jaren geleden ging ik op de nationale wandeldag met mijn vriendin wandelen in Diest. De inschrijving had plaats in een hangaar op het militair domein van Schaffen. Er was enorm veel volk, om 13:00 uur waren er al meer dan 7.000 mensen ingeschreven. In de hangaar was het een gewirwar van mensen die vertrokken en die aankwamen en ik wilde zo snel mogelijk buiten zijn, uit die drukte en die ongezonde lucht (te warm en te veel rook). Mijn vriendin volgde me en de wandeling begon. Een tiental minuten later vroeg ze: “Na hoeveel km is het eerste controlepunt?” “Ik weet het niet”, zei ik. “Ik had dat graag uitgevist en ook de wandelweg eens bestudeerd, maar jij was zo snel weg!” zei ze. We hebben dan even hierover gepraat. Ik had me intuïtief gedragen en niet naar haar omgezien. Zij had me braafjes gevolgd en niet direct opgemerkt dat dit een zekere “wrevel” bij haar had opgeroepen. Na tien minuten werd ze zich daarvan bewust. Had ze dat gevoel van wrevel direct ontdekt, dan had ze ofwel kunnen vragen even te wachten ofwel had ze me gewoon kunnen laten gaan en de gewenste informatie uitgevist. Ik zou buiten wel gewacht hebben. Luisteren naar ons lichaam, de signalen van ons lichaam direct herkennen, is niet eenvoudig. We kunnen het leren, er ons in oefenen en er ons profijt mee doen.

De vijf domeinen van emotionele intelligentie

EQ behandelt vijf domeinen:

1 Kennis van de eigen emoties. Het zich bewust worden van een gevoel wanneer het optreedt, is de basis van EQ. Het vermogen om de eigen gevoelens op ieder ogenblik te onderkennen, is de eerste vereiste om er mee te kunnen omgaan. Als we niet in staat zijn onze werkelijke gevoelens op te merken, zijn we aan hun grillen overgeleverd. Wat zijn onze gevoelens wanneer we praten met iemand, wandelen, werken, eten, slecht nieuws vernemen, ziek worden, tegenslag te verwerken krijgen, samen dingen doen ...?

2 Het reguleren van emoties. Wanneer we ons bewust worden van een bepaalde emotie, kunnen we bepalen wat we ermee gaan aanvangen. Het komt er dan op aan deze emotie in goede banen te leiden. Met emoties overweg kunnen, maakt dat we veel gemakkelijker tegenslagen en opdoffers te boven komen.

3 Zelfmotivatie. Dit is het vermogen om onszelf te motiveren bij zowel alledaagse als belangrijke ondernemingen. Zeker wanneer hierbij inspanningen, concentratie, zelfbeheersing ... nodig of gewenst zijn. Emotionele zelfcontrole kan inhouden: uitstel van beloning, ombuigen van een negatieve drang naar eten, snoepen ... tot werklust, ombuigen van lusteloosheid tot optimisme …

4 Het onderkennen van andermans emoties. Mensen die empathisch zijn, hebben oog voor de subtiele sociale signalen die aangeven wat anderen nodig hebben of willen. Ze kunnen zich inleven in anderen, meevoelen met hen. Hierdoor komen ze goed tot hun recht in de verzorgingssector, het onderwijs en in de verkoop en het management.

5 Het omgaan met relaties. De kunst van goede relaties uitbouwen bestaat voor een groot deel uit het vermogen om emoties in anderen te reguleren. Dit zijn vaardigheden die ten grondslag liggen aan populariteit, leiderschap en interpersoonlijke effectiviteit. Mensen die hierin uitblinken, presteren goed op elk terrein dat een soepele omgang met anderen vereist; zij schitteren in het sociale leven, zij zijn uitstekende partners.

Emotionele intelligentie

Een training die zeer goed aansluit bij NLP is emotionele intelligentie. Deze training heb ik niet gevolgd, wel heb ik er het een en ander over gelezen. Naar analogie met het IQ (intelligentie quotiënt) spreekt men hier van het EQ. Het IQ meet de intellectuele, mentale capaciteiten, het EQ meet de emotionele vaardigheden. Men stelt dat de emotionele intelligentie dubbel zo belangrijk is als de intellectuele intelligentie voor het behalen van succes.

Vandaar de formule: succes = 2/3 EQ + 1/3 IQ.

De essentie van emotionele intelligentie is: “kunnen omgaan met emoties, zowel bij zichzelf als bij anderen”. Emotionele intelligentie heeft twee hoofdaspecten: een persoonlijk en een interpersoonlijk of maatschappelijk aspect. Effectief omgaan met de eigen emoties betekent o.a. kunnen volhouden (bij studeren, de persoonlijke groei, het volgen van een dieet ...), niet overspoeld worden door negatieve emoties (bij verlies van een geliefde, het ontdekken van een ziekte, bij diefstal, bij het ontvangen van een grote belastingsaanslag ...), hoopvol blijven (bij niet direct in verwachting zijn, nog geen lief hebben, bij het uitblijven van succes in de zaak ...). Effectief omgaan met andermans emoties betekent o.a. empathie (inlevingsvermogen = het zich invoelen in een ander persoon, begrip opbrengen voor het standpunt van je partner ...), overtuigen (meetrekken zonder te kleineren, argumenteren met respect voor de eigenheid van de ander ...), conflicten beheersen (aanvaardbare compromissen sluiten, niemand gezichtsverlies laten lijden ...). Aan de basis van beide vaardigheden ligt een scherp zelfbewustzijn: degelijke kennis van de eigen emoties.

NLP III

Een interessante techniek van NLP is de techniek van het verankeren. Verankering is het proces waarbij een interne gemoedstoestand wordt gekoppeld aan een uitwendige of mentale prikkel (anker) zodanig dat deze interne toestand snel (en soms heimelijk) kan worden opgeroepen. We kennen allemaal wel een voorbeeld van een of ander liedje dat, wanneer we het te horen krijgen, onmiddellijk bepaalde mooie herinneringen oproept (eerste dans op het trouwfeest, eerste kus, mooie vakantieherinnering, knappe film ...). Verankering vertoont veel gelijkenis met het conditioneringsproces dat Pavlov toepaste om een hond speeksel te laten produceren enkel afgaand op het geluid van een bel. Bij deze prikkel-reactie conditionering is de prikkel evenwel steeds een uitwendige prikkel en de reactie is steeds een reflex. We spreken dan van een geconditioneerde reflex waarbij geen keuze mogelijk is. Bij verankering kan gelijk welke ervaring gekoppeld worden aan gelijk welke prikkel. Zo kan een foto van je moeder een anker zijn om te komen in een toestand waarbij je je geborgen voelt (zoals vroeger thuis). Het aanraken van je rechterknie kan een anker zijn om je geconcentreerd te voelen (zoals tijdens die geslaagde vergadering). “Yes, yes, yes” uitroepen kan een anker zijn om je terug in de toestand te brengen waarin je zeer goed kon studeren (en een mooi resultaat behaalde). Aan de pink van je linkerhand trekken kan een anker zijn om je te verplaatsen in de (vroegere) toestand waarbij je met glans de opkomende behoefte om “te snoepen” weerstond. In de alfamethode pakten we dit probleem aan door onmiddellijk het nieuwe zelfbeeld voor de geest te halen en daaruit de kracht te putten om de goesting te doen overgaan. De coach van een sportteam kan als anker gebruiken: “De overwinning is aan …?” Daarbij roept het team: “De onoverwinnelijke … (naam van het team)!” Het team komt zo in een stemming die het goed spelen in de hand werkt.

Sommige sportlui maken een kruis voordat ze beginnen. Hier kan er sprake zijn van bijgeloof. Wanneer de sportpersoon met het kruisteken een krachtige inwendige gemoedstoestand oproept, spreken we van NLP. Wil de sportpersoon hiermee de gunst en de steun afroepen van een onzichtbaar wezen, dan spreken we van bijgeloof. Bij bijgeloof stelt men zijn hoop op iets buiten zichzelf. Bij NLP spreken we de krachten aan die in onszelf verborgen liggen. Een leraar of lerares kan als anker een bepaalde houding of lichaamsbeweging gebruiken om de leerlingen terug te voeren naar de (vroegere) toestand waarbij eenieder gemotiveerd en geïnteresseerd aanwezig was. Diezelfde leraar of lerares kan vooraf een eigen anker toepassen om hem/haarzelf in een optimale toestand te brengen om les te geven ...

Hoe verloopt het verankeringsproces? Laten we het voorbeeld nemen van het weerstaan aan de drang om “te snoepen”. Tracht je een situatie te herinneren waarin de behoefte opkwam om te snoepen, maar waar je je zo goed voelde dat je er met alle gemak aan kon weerstaan (b.v.: je partner kwam juist binnen met een boeket bloemen en …). Denk terug aan die situatie en de toestand waarin je je bevond: wat zag je, wat gebeurde er rondom je, wat hoorde je, wat rook je, proefde je iets, wat voelde je? Probeer je de situatie zo levendig mogelijk voor te stellen en te herbeleven. Wanneer je herbeleving ongeveer maximaal is, trek je gedurende enkele seconden aan je linkerpink (of kies een andere anker), waarna je de vroegere situatie loslaat. Herhaal deze werkwijze meerdere keren. Maak dan je geest leeg en trek aan de pink van je linkerhand (je anker). De positieve gemoedstoestand zou nu spontaan in je op moeten komen zonder bewuste inspanning. Is dit niet het geval, dan moet je de verankeringswerkwijze herhalen totdat het resultaat positief is. Dit anker kan je dan later gebruiken telkens er een behoefte opkomt om “te snoepen”. Je zal zien dat het werkt en je figuur zal er wel bij varen. Bij de alfamethode hebben we ook gesproken over een anker. Herinner je het eenvoudig gebaar zoals een “mudra” om onmiddellijk in alfa terecht te komen.

NLP bevat een enorm groot gamma aan dergelijke methoden en technieken waarmee we ons voordeel kunnen doen op het gebied van communicatie, relaties, zelfverbetering, succes ... Aan NLP wordt nog voortdurend gesleuteld, er wordt verder onderzoek aan gedaan, het breidt nog steeds uit. Het lijkt me dat NLP op weg is om een veelomvattend systeem te worden dat zeer praktische methoden en technieken aanreikt voor de persoonlijke groei. NLP is gestart door mensen die ervaring hebben in linguïstiek, wiskunde en Gestalttherapie. Ook kunnen we er veel elementen in herkennen van de alfamethode. Het lijkt me dat de alfamethode op zich meer de mensen aanspreekt die ruimtelijk, creatief, intuïtief en gevoelsmatig handelen (volgens sommigen de personen met een overheersende rechter hemisfeer of hersenhelft). NLP lijkt me meer iets te zijn voor mensen die lineair, logisch, analytisch en niet gevoelsmatig handelen (volgens sommigen de personen met een overheersende linker hemisfeer). Zowel alfa als NLP toepassen lijkt me een evenwichtige persoonlijke groei in de hand te werken.

NLP II

NLP heeft veel te bieden, lijkt me. Het eigenaardige aan NLP is dat we veel van zijn technieken dagelijks gebruiken, maar we zijn er ons niet van bewust. Bijvoorbeeld iemand vraagt je: “Heb jij de afstandsbediening?” Waarschijnlijk ga je die dan direct aan de vragende persoon geven. Letterlijk zou je enkel “ja” of “neen” kunnen antwoorden. Je schiet in actie bij het horen van de vraag, omdat deze een “verborgen” bevel inhoudt. “Kan je de deur toedoen?” Antwoord de volgende keer eens met een simpel “ja, dat kan ik” of “neen, dat kan ik niet” en kijk wat er gebeurt. Wij gebruiken dagelijks een zeer grote hoeveelheid taalvormen waarmee we “onbewust” onze omgeving trachten te beïnvloeden. NLP leert (onder andere) deze taalvormen “bewust” te gebruiken met de bedoeling sneller de beoogde resultaten te bereiken. Uiteraard is hier sprake van manipulatie, maar deze manipulatie gebeurt bewust en heeft tot doel de gebeurtenissen sneller en efficiënter naar een specifieke oplossing te sturen, oplossing die ook de “tegenpartij” moet voldoen. Bij onderhandelingen, afspraken, aankoop-verkoop ... is het steeds de bedoeling (of zou toch moeten zijn) dat het resultaat beide partijen voldoet, dat beide partijen er bij winnen, dat de oplossing voor beide partijen interessant is (win-win transactie).

Wanneer je met iemand een gesprek voert, onderhandelt of discussieert, moet je eens op zijn lichaamshouding letten. Zit je tegenspeler rechtop, een beetje voorover gebogen, dan betekent dit dat je tegenspeler alert, op zijn “qui-vive” is. Hij is klaar voor de aanval, voor actie. Zit hij daarentegen achterover, een beetje hangerig of relax, dan is zijn aandacht verslapt, hij is niet erg geïnteresseerd. De lichaamstaal van je partner of tegenspeler vertelt je iets over zijn/haar gemoedstoestand. Onbewust houden we daar rekening mee. NLP leert de lichaamstaal van de tegenspelers bewust te observeren en daarop in te spelen zodat iedere communicatie efficiënter kan verlopen.

De uitgangspunten van NLP: 6

Mensen functioneren perfect, niemand is verkeerd of “kapot”.

Een mens steekt goed ineen. Mensen functioneren perfect om te verwezenlijken wat ze momenteel aan het verwezenlijken zijn. Dit kan eigenaardig klinken, maar wanneer men ruimer kijkt, wanneer men verder kijkt dan naar het individueel gedrag van iedere mens, wanneer men naar de systemen van hogere orde kijkt waartoe de mens behoort, dan is alles zinvol. Voor een bepaald persoon of groep van personen kan iets vreselijk lijken (de zaak Dutroux, de dioxine-crisis, de aanslag op de twin-torens in New-York ...), maar voor het systeem van hogere orde kan dit een zegen zijn (eindelijk herziening van het gerechtsapparaat, eindelijk strengere milieunormen en -controles, eindelijk het probleem van terrorisme “au sérieux” genomen ...). Voor het ruimste systeem, ons universum, verandert alles in de “goede” richting. Er zijn mislukkingen nodig om tot beterschap te komen. Schakel in gedachten tijd en ruimte uit en men gaat het zinvolle van alles beter inzien. Wanneer iemand “nu” kwaad op ons is, kan dat “nu” erg overkomen. Maar na het nodige tijdsverloop, na de nodige terugkoppeling en autocorrectie in de betreffende relatie (systeem van hogere orde) komt de relatie er steviger en hechter uit. Men begrijpt elkaar beter.

Wij mensen hebben alle middelen die we nodig hebben in ons. Een bepaalde vaardigheid die we hebben op één gebied, kunnen we misschien aanwenden om een vaardigheid aan te leren op een ander gebied. Wanneer één persoon kan leren iets te doen, kan iedereen dat. Het komt erop aan om dezelfde leerinspanningen aan de dag te leggen, dezelfde hoeveelheid tijd erin te steken en door te zetten. Daarbij is het belangrijk een grote taak op te splitsen in kleinere taken, taken die uitvoerbaar zijn, zodat de positieve ervaring van iets gepresteerd te hebben (positieve referenties), het geloof in eigen kunnen en het enthousiasme aanscherpen zodat de volgende deeltaken eveneens met goed gevolg aangepakt kunnen worden.

De uitgangspunten van NLP: 5

Mislukkingen bestaan niet, er is enkel terugkoppeling.

Wanneer iets fout loopt, kan dit gebruikt worden om er positieve lessen uit te trekken. Mensen hebben het recht om fouten te maken. Uit fouten wordt het meest geleerd. Wanneer men een meisje als een macho benadert en men vangt bot, dan is het aangewezen dat meisje op een meer natuurlijke manier aan te spreken. Een verkoper die al te opdringerig is en niet veel resultaten boekt, doet er beter aan zijn verkooptactiek aan te passen. Liever dan steeds maar dezelfde opdringerige techniek te gebruiken, zou hij het kunnen proberen via het winnen van het vertrouwen van zijn klant. Mensen die het “ver gebracht” hebben in het leven, zijn meestal mensen die veel geprobeerd en van alles meegemaakt hebben, veel mislukkingen hebben gekend, ja zelfs zwarte sneeuw hebben gezien. Maar uit iedere mislukking hebben ze geleerd en ze zijn telkens weer opnieuw begonnen. Iemand die niet veel riskeert en alles volgens het boekje doet (hard studeren, diploma halen, job zoeken, hard werken, huis bouwen, lening aangaan, afbetalen, schrik hebben zijn job te verliezen, een nummer worden in de maatschappij ...) zal niet veel potten breken in het leven, maar eerder kleurloos door het leven gaan. Die persoon past perfect in de materialistisch ingestelde maatschappij, maar grijpt hij in die maatschappij voldoende kansen om uit te groeien tot een persoonlijkheid?

De uitgangspunten van NLP: 4
De waarde van iedere communicatie ligt in het bereikte resultaat.

Wanneer je je partner op iets wilt wijzen, wanneer je iets van hem/haar gedaan wilt krijgen, wanneer je iets wilt vertellen, komt het er op aan ervoor te zorgen dat de boodschap overkomt. Het is niet genoeg iets te zeggen en dan maar te hopen dat het gehoord en doorgedrongen is. Het is het resultaat dat telt. Het resultaat kan je te weten komen op diverse manieren. Je kan aandachtig luisteren naar het antwoord (inhoud, stemverheffingen of stembuigingen, klemtonen, versneld of vertraagd spreken ...), je kan de reactie van de andere persoon en zijn/haar lichaamstaal gadeslaan (houding, oogcontact, gelaatsuitdrukkingen, hand- en armbewegingen ...) en je kan controlevragen stellen (“Heb ik het goed begrepen dat ...?”) Zo kom je te weten wat het resultaat is (positief of negatief). Afhankelijk van dit resultaat kan je dan verder je gedrag bepalen. Iets in het ongewisse laten, heeft al veel misverstanden en vervelende situaties opgeleverd. “Zo had ik het niet begrepen! Ik dacht …”. “Waarom heb je ook niet beter geluisterd naar mij? Nu zitten we met ...”. “Ik had je nog zo gezegd dat ...!” “Heeft ze nu zes uur of zeven uur gezegd? Waar blijft ze toch?” De boodschap was niet of vervormd doorgedrongen bij je tegenspeler. De afspraak was niet duidelijk! Liever een eenvoudige controle te veel dan er een te weinig.

Wanneer je tegenspeler jou een verhaal wil doen, komt het erop aan goed te luisteren. We hebben allen twee oren en maar één mond! Veel mensen luisteren gewoon niet naar wat een ander te vertellen heeft, ze zijn meestal al bezig met hetgeen ze zelf gaan zeggen wanneer het weer hun beurt is. Ze voeren gewoonweg een monoloog, ze gaan zo op in hun eigen verhaal dat ze zelfs niet merken (aan de lichaamstaal) dat hun toehoorder(s) er maar verveeld en ongeïnteresseerd bijzitten. Dan zijn ze verwonderd dat de mensen hen zoveel mogelijk uit de weg gaan. Het resultaat van een gesprek, een dialoog of een vergadering moet zijn dat iedere deelnemer er zich op zijn gemak bij voelde en er iets aan gehad heeft. Dit geldt zowel op het professionele vlak als op het maatschappelijke en persoonlijke vlak. Een goede communicatie is gekenmerkt door: de boodschap overbrengen wanneer de toehoorders scherp staan (dus eerst de aandacht en de interesse wekken), bereid zijn te luisteren naar de boodschap van een persoon die je interesseert of die een interessante boodschap heeft (verstevigt het sociaal gevoel, er is meer betrokkenheid), waar nodig controlevragen stellen (terugkoppeling) om uit te maken of de boodschap goed is overgekomen (“Kan je me zeggen hoe je de boodschap hebt begrepen?”) NLP levert diverse technieken om iedere communicatie optimaal te laten verlopen.

De uitgangspunten van NLP: 3
Achter ieder gedrag steekt een positieve intentie.

De positieve bedoeling van “agressief gedrag” (iemand maakt zich kwaad en vliegt uit) is dikwijls “bescherming” (van zijn kind, van zichzelf, van zijn auto ...). De positieve intentie achter “angst” is gewoonlijk “veiligheid” (vliegangst, hoogtevrees, angst voor spinnen ...). De goede bedoeling van “kwaad worden” kan zijn: “behoud van grenzen” (grensgeschillen, burenruzie bij overhangende boom). De positieve intentie achter “haat” kan zijn: “een aansporing tot handelen” (hou dan toch van mij!) Waarom vertoont iemand “weerstand tegen verandering”? Hier kan de wens om “het verleden te respecteren” achter zitten of de “zelfbescherming om te blijven bij het bekende” of de poging om vast te houden “aan de positieve dingen van het verleden”. “Roken” kan meerdere positieve intenties inhouden zoals “wakker worden ‘s morgens”, “stress verminderen tijdens de dag”, “relaxatie ‘s avonds”, maar meestal gaat het over “het verdoezelen van negatieve emoties”, “compensaties voor een bepaald gemis” en “een manier om toch wat plezier in zijn leven te krijgen”.

Wanneer we dit beseffen, zijn we in staat een onderscheid te maken tussen iemands “gedrag” en “de persoon zelf”, tussen de “positieve bedoeling” die het gedrag oproept en het “gedrag” zelf. Wanneer een persoon ons “uitlacht” (voor ons onaangenaam gedrag), steekt daar meestal een positieve bedoeling achter zoals “het verdoezelen van zijn eigen onkunde in de situatie” of “de opluchting om de pijn in verband met zijn eigen complexen (niet OK zijn) eens te kunnen verlichten”. Waar wringt dan het schoentje? Die positieve bedoeling geldt voor de persoon in kwestie (een deelsysteem), maar niet voor ons (een ander deelsysteem van onze gemeenschap, het systeem van hogere orde). Dit inzien maakt dat we beter kunnen reageren op het gedrag van die persoon. We kunnen reageren op de “onderliggende structuren” van iemand met een problematisch gedrag in plaats van op hetgeen “aan de oppervlakte tot uitdrukking komt”.

Waarom lacht hij ons uit? Het zou interessant zijn om dat te weten te komen. Positieve intenties zijn meestal niet duidelijk en dikwijls onbewust aanwezig. Misschien kunnen we het op de man af vragen waarom hij ons uitlacht. Of we kunnen proberen te begrijpen dat hij met een of ander probleem opgezadeld zit en daar iets aan wil doen zonder ons persé te willen pesten (we kunnen dan bijvoorbeeld zeggen dat we het niet prettig vinden). Dit te weten en te begrijpen stelt ons in staat om verdraagzamer te zijn, om op een meer volwassen manier te reageren, om assertief (waarover later meer) in plaats van agressief te reageren. Eventueel kunnen we een stapje verder gaan. Helpen zoeken of hij op een andere manier kan voldoen aan zijn positieve intenties zodat hij geen storingen meer veroorzaakt in onze gemeenschap. Er kan bijvoorbeeld gepoogd worden een positief gesprek te voeren over de pijn of de onkunde van de persoon in kwestie, met meer voldoening voor eenieder tot gevolg. Hoogst waarschijnlijk zal dit niet lukken. De kaart, het wereldbeeld van de persoon in kwestie bevat misschien geen andere mogelijkheden, geen andere keuzes. Zijn kijk op de wereld is misschien beperkt. Hij heeft misschien geen andere keuze dan ons uit te lachen. Meestal hebben de personen die een “onaangepast” gedrag vertonen geen andere keuze. Waarom moordt iemand zijn familie uit en slaat daarna de hand aan zichzelf? Geen andere keuze (hij ziet het niet meer zitten!) Waarom steelt of fraudeert iemand? Geen andere keuze (hij wil zijn levensstandaard koste wat het kost behouden!) Waarom gooit iemand zijn leeg blikje in de wegkant? Geen andere keuze (hij heeft geleerd dat het milieu ondergeschikt is en ten zijne dienste staat!) Deze personen zijn aan herprogrammatie, aan zelfverbetering toe in de zin zoals we dat in dit hoofdstuk veelvuldig besproken hebben. Hun wereldbeeld, hun levensvisie is aan verbreding toe. Het komt erop aan dat wij allen meerdere keuzes ter beschikking hebben, keuzes die we werkelijk kunnen maken, keuzes die behoren tot onze kaart, tot onze levensvisie. Alternatieven, opties, andere handelswijzen die buiten ons bereik liggen, daar hebben we niets aan. Een roker die zijn sigaretten zelf rolt, omdat hij geen geld heeft om een pakje sigaretten te kopen, kan om met roken te stoppen en het te vervangen door andere plezierige dingen, als alternatieven hebben: dikwijls uit gaan dineren, een weekje vakantie in het zuiden, een plezierboot kopen ... Aan deze opties heeft hij niets, want die liggen niet in zijn bereik. Hij zal het moeten zoeken in voor hem realiseerbare keuzes: tuinieren, kaarten, wandelen of fietsen, plezier vinden in de kleine dingen. Stoppen met roken “zonder” een alternatief om aan zijn positieve intenties (bijvoorbeeld meer plezier in zijn leven brengen) te voldoen, zal meestal niet lukken. De roker kan misschien stoppen omdat zijn partner hem dan meer wil plezieren, omdat ze zijn kussen (zonder berookte smaak) nu beter weet te appreciëren. Mensen kiezen het beste, gegeven de keuzemogelijkheden waarover ze beschikken (in hun levensvisie, hun kaart, hun programma, hun volwassene-recorder). Het komt er niet op aan “de juiste” kaart te hebben (dat kan immers niet), maar een “zo rijk mogelijke” kaart, een levensvisie met enorm veel keuzemogelijkheden.